ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2022 жылға арналған ҚР шоғырландырылған бюджетіне шолу ұсынады.
Кезеңнің негізгі тенденциялары
- 2022 жылы байқалған мұнай бағасының өсуі (+39%), тұрақты экономикалық өсу (+3,1%) және ұлттық валютаның әлсіреуі (+8%) салық түсімдерінің айтарлықтай өсуіне ықпал етті.
- 2022 жылғы акт бойынша 21,2 трлн салық жиналды, бұл өткен жылмен салыстырғанда 59% -ға немесе 7,9 трлн-ға жоғары (жоспар бір жыл бұрынғы 11% - ға қарағанда 17% - ға артық орындалды).
- Аталған өсімнің жартысына жуығы (48%) Ұлттық қорға аударымдарға тиесілі. Атап айтқанда, КТС (+₸1,3 трлн), ХДПИ (+₸1,2 трлн) және өнімді бөлу бойынша ҚР үлесі (+₸0,7 трлн) бойынша.
- Бұл ретте Ұлттық қордың 2022 жылғы қаражат көлемі қор нарықтарының едәуір құлдырауы және үшінші жыл қатарынан 4 трлн теңгеден астам трансферттердің жоғары алынуы (4,6 трлн теңге) нәтижесінде қорды басқарудан инвестициялық шығындарға (-1,4 трлн) байланысты іс жүзінде өзгерген жоқ (+2%).
- АҚШ доллары КБ шығыстары 14% – ға немесе ₸2,7 трлн-ға - ₸22,6 трлн-ға дейін өсті, кіріс бөлігі 8% - ға немесе ₸1,7 трлн-ға артты.
Аталмыш өсімнің негізгі бөлігі (80% немесе ₸2,2 трлн) 3 бапты құрайды: қарызға қызмет көрсету және оны өтеу (+₸853 млрд), білім беру (++₸841 млрд), әлеуметтік көмек және қамтамасыз ету (+₸467 млрд). - Бұл ретте елдегі эпидемиологиялық жағдайды тұрақтандыру аясында денсаулық сақтау саласына жұмсалатын шығыстар 2021 жылмен салыстырғанда 81% - ға немесе ₸1,8 трлн-ға қысқарды.
- Бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін ₸4,2 трлн қарыздар тартылды, жылдық привлеч 4,5 трлн (93% орындалды).
2023 жылы шығыстар 26,9 трлн (+19%) болған кезде КБ-ға 27,7 трлн (2022 жылғы деңгейден+32%) түсу күтілуде. Алайда, жаһандық рецессияның сақталып отырған тәуекелдері, геосаяси белгісіздік, сондай-ақ мемлекеттік шығыстарды ұлғайту жағына қарай мерзімді қайта қарау тәжірибесі КБ тапшылығының тереңдеуіне ықпал етуі мүмкін.
Резюме
2022 жылы КБ тапшылығы шығындардың өсу қарқынынан озып келе жатқан салық түсімдері көлемінің елеулі өсуі аясында өткен жылмен салыстырғанда 2,7 есеге қысқарып, ₸1,3 трлн құрады. Сондай-ақ, мемлекеттік қаржыға Ұлттық қордан трансферттер қолдау көрсетуді жалғастырды, олар 2022 жылы ₸4,6 трлн (2021 жылы ₸4,5 трлн) құрады.
Мұнай кірістерінен басқа салық түсімдерінің өсуіне ірі тау-кен металлургиялық компаниялары төлейтін қосымша салық міндеттемелері, сондай-ақ тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сату бойынша айналымдардың өсуі нәтижесінде ҚҚС-тың өсуі ықпал етті.
Бұл ретте бюджет шығындарының өсуі, соның ішінде қарызға қызмет көрсету және өтеу шығындарының ұлғаюына байланысты болды (2021 жылмен салыстырғанда + 32%), бұл өз кезегінде қарыздың ұлғаюына және Ел ішіндегі пайыздық мөлшерлемелердің өсуіне байланысты болды. Ресей Федерациясының Қаржы министрлігі орналастырған МБҚ кірістілігі базалық мөлшерлеменің өсуінен кейін өсті: бір жыл бұрын 10,16–10,87%–дан 15,7-16,58% дейін. Сонымен қатар, сыртқы мемлекеттік қарыз бойынша төлемдер (жиынтық мемлекеттік қарыздың 37%) ұлттық валюта бағамының бір жыл ішінде әлсіреуі есебінен өсті. Ағымдағы жылы базалық сценарийдің бірнеше оптимистік параметрлері: мұнайдың орташа бағасы -85//bbls, USDKZT бағамы — 470₸/$, экономиканың өсуі — 4%, инфляция — 7,5–9,5%, Ұлттық қордан трансферт – 3,2 трлн.
Айта кетейік, ҚҚҚ қаңтар айындағы сауалнамасына сәйкес, қаржы нарығының сарапшылары 2023 жылдың қорытындысы бойынша экономикалық өсім 3,7%-дан аспайды, инфляция 13,5% деңгейінде, Ұлттық валюта бағамы - 491,8 млн $.
Сонымен қатар, бюджеттің кіріс бөлігіне 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енетін заңнамалық түзетулер қолдау көрсететін болады, оған сәйкес биржалық металдар және басқа да қатты пайдалы қазбалар бойынша ХДПИ мөлшерлемесін тиісінше 50% және 30% - ға ұлғайту көзделеді. Сондай-ақ, шығыс бөлігінің өсуі бастаушымен шектеледі деп күтілуде әрекет 1 қаңтардан бастап бюджет ережесі.
Қазақстанның мемлекеттік қаржысының жай-күйінің шикізат тауарларының бағасына сақталып отырған тәуелділігі сыртқы күйзелістерден Елеулі осалдыққа ықпал етеді. Тиісінше, ағымдағы жылы бюджет параметрлері, оның ішінде АҚШ пен Қытай экономикаларындағы ахуалдың, сондай-ақ өңірдегі геосаяси жағдайдың өзгеруіне байланысты бірнеше рет қайта қаралуы мүмкін.
ҚҚҚ талдау орталығы валюта, қор, тауар нарықтарындағы экономикалық жағдай, KASE эмитенттерінің талдауы, ҚР Ұлттық Банкінің, ҚР Ұлттық экономика министрлігінің, ҚР Қаржы министрлігінің, Мемлекеттік кірістер комитетінің статистикалық деректері, сондай-ақ елдегі ағымдағы экономикалық жағдайға әсер ететін өзге де оқиғалар туралы әртүрлі мерзімділіктегі экономикалық шолуларды үнемі дайындайды. ҚҚҚ талдау орталығының материалдарымен ҚҚҚ сайтында танысуға болады.
Талдау материалдарын кез келген пайдалануға тек afk.kz дереккөзіне гиперсілтеме болғанда ғана жол беріледі