19.08.2021
16775 cапарлар
Қолма-қол ақша парадоксы: қолма-қол ақша массасының ұлғаюымен бірге қолма-қолсыз ақшаның енуі артады

ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2021 жылдың бірінші жартыжылдығындағы қолма-қол ақшасыз карточкалық операциялар бойынша статистикаға шолу ұсынады

Резюме

  • Бірінші жартыжылдықта қолма-қол ақшасыз есеп айырысулардың енуін жеделдетудің көпжылдық үрдісі жалғасты. Осылайша, биылғы жылдың бірінші жартыжылдығында елдегі қолма-қол ақшасыз транзакциялардың үлесі бір жыл бұрын 51% - дан 75% - ға дейін өсті.
  • Бірінші жартыжылдықта қолма – қол ақшасыз транзакциялар көлемі 2,4 есе – 29,6 трлн теңгеге дейін немесе ЖІӨ-нің 42% - ына дейін өсті (6м20 үшін-12,4 трлн теңге).
  • Қолма-қол ақшасыз транзакциялардың қарқынды өсуі өнімнің тұтынушылар үшін ыңғайлылығына, цифрлық сервистер мен төлем жүйелерінің дамуына байланысты болды, бұл азаматтардың covid-19 пандемиясына байланысты қолма-қол ақшамен байланысын шектеуге деген шынайы тілегін тудырды.
  • Қолма –қол ақшасыз кірудің оң үрдісіне қарамастан, Қазақстан "қолма-қол ақша парадоксында" да ерекшелік болған жоқ: қолма-қол ақшасыз төлемдердің ұлғаюымен бір мезгілде айналыстағы қолма-қол ақша көлемінің өсуі-M0 (+8,7% г/г) байқалады.
  • Елдің бірқатар өңірлерінде қолма – қол ақшасыз есеп айырысулардың үлесі қанығу нүктесіне жақындап келеді (Алматы-86%, Нұр-Сұлтан – 77%, Шымкент-75%). Тиісінше, өсудің одан әрі әлеуеті безналдың енуінің аз үлесі бар аймақтарда сақталады (төменде қараңыз).
  • Қолма-қол ақшасыз төлемдер үлесі ағымдағы жылы еліміздің барлық өңірлерінде басым болды.
  • Айналыстағы дебиттік карталар санының (38,6 млн) несие карталарынан (14,0 млн) сақталып отырған үстемдігіне қарамастан, ең үлкен өсім "қарыз қаражаты" сегментінде байқалады (өсім екі есе, 7,1 млн бірліктен). Дебиттік карталардың жылдық өсімі 31,6 млн бірліктен 22% - ды құрады.
  • Сонымен қатар, қолма-қол ақшасыз төлемдердің одан әрі енуі дәстүрлі түрде қолма-қол ақша айналымын пайдаланатын сегменттердің қамтылуына байланысты болуы мүмкін (мысалы, бейресми жұмыспен қамту: сауда, қызметтер және т.б.), бұл "қолма-қол ақша парадоксын"жояды.

Кезеңнің қысқаша нәтижелері

Қолма-қол ақшасыз төлемдер пайдасына тұтынушылық артықшылықтардың өзгеруі нәтижесінде карточкалар бойынша қолма-қол ақшасыз төлемдер көлемі қолма-қол ақша беру жөніндегі операциялардың тиісті көрсеткіштерінен үш есе асады (29,6 vs 9,7 трлн теңге).

Осылайша, тауарлар мен қызметтерге ақы төлеу үшін цифрлық арналардың танымалдығы мен қолжетімділігі елдің cashless экономикаға көшуін жақындатты. Бұл ретте аталған көшу көп жағдайда республикалық маңызы бар қалаларда жүзеге асырылды.

Қолма-қол ақшасыз төлемдердің одан әрі енуі дәстүрлі түрде қолма-қол ақша айналымын пайдаланатын сегменттердің қамтылуына байланысты болуы мүмкін (мысалы, бейресми жұмыспен қамту: сауда, қызметтер және т.б.). Өңірлік бөліністе өсу әлеуеті РФ-мен шекаралас аумақтарда (мысалы, ШҚО және СҚО) сақталуда.

Елдегі күрделі эпидемиологиялық жағдайға және карантиндік шектеулердің мәжбүрлі қайтарылуына байланысты іскерлік белсенділіктің, атап айтқанда, қызмет көрсету саласындағы белсенділіктің бәсеңдеуі байқалады. Мұндай макроэкономикалық жағдайлар екінші жартыжылдықтағы төлем карталары бойынша операциялардың жиынтық көлеміне тиісінше әсер етуі мүмкін.

Бұл ретте Қазақстан "қолма-қол ақша парадоксында" да ерекшелік болған жоқ: қолма-қол ақшасыз төлемдердің ұлғаюымен бір мезгілде айналыстағы қолма-қол ақша көлемінің өсуі байқалады (+8,7% г/г). Қолма-қол ақшаның өсуі covid-19 пандемиясының белгісіздігімен, сондай-ақ көлеңкелі экономиканың жоғары үлесімен байланысты болуы мүмкін.

Сонымен қатар, әлемнің басқа да орталық банктерімен қатар ҚРҰБ мақсаты ұлттық төлем жүйесін одан әрі дамыту және жаңғырту болып табылатын цифрлық валютаны енгізу мәселесін зерделеуде.

Шолуын PDF-нұсқасы

ҚҚҚ талдау орталығы валюта, қор, тауар нарықтарындағы экономикалық жағдай, KASE эмитенттерінің талдауы, ҚР Ұлттық Банкінің, ҚР Ұлттық экономика министрлігінің, ҚР Қаржы министрлігінің, Мемлекеттік кірістер комитетінің статистикалық деректері, сондай-ақ елдегі ағымдағы экономикалық жағдайға әсер ететін өзге де оқиғалар туралы әртүрлі мерзімділіктегі экономикалық шолуларды үнемі дайындайды. ҚҚҚ талдау орталығының материалдарымен ҚҚҚ сайтында танысуға болады.

Талдау материалдарын кез келген пайдалануға тек afk.kz дереккөзіне гиперсілтеме болғанда ғана жол беріледі

Соңғы жаңалықтар
04.08.2025
Бірінші жартыжылдықта салық түсімдері ₸1,3 трлн теңгеге өсті
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2025 жылдың 1 жартыжылдығындағы ҚР бюджет балансына шолу ұсынады.
24.07.2025
Тәуекелсіз қисық 4 жылдық көкжиекте инфляциялық күтулердің жоғарылауын білдіреді
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2025 жылдың 1 жартыжылдығындағы Қазақстанның бағалы қағаздар нарығына шолу ұсынады.
24.07.2025
Сауда профициті тарылып, ағымдағы операциялар шоты мен теңге үшін тәуекелдер туғызады
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға Қазақстанның 2025 жылғы қаңтар-мамырдағы тауар айналымына шолу ұсынады.
18.07.2025
Реформа басталғаннан бері зейнетақы активтерінің кірістілігі бойынша жеке басқарушылар ҚРҰБ-ны басып озды
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2025 жылғы 1 маусымдағы зейнетақы активтері бойынша инвестициялық қызметке шолу ұсынады.
14.07.2025
Сарапшылар макро күтулерді қайта қарайды: курсқа қатысты пессимизм, ЖІӨ, инфляция және мөлшерлемелер бойынша оптимизм
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2025 жылғы шілдедегі кейбір индикаторларға қатысты қаржы нарығының кәсіби қатысушыларының кезекті сауалнамасының нәтижелерін ұсынады.
30.06.2025
Қазақстандағы әрбір екінші автокөлік несиеге сатып алынады
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2025 жылдың бірінші тоқсанындағы қазақстандық автокредиттеу нарығына шолу ұсынады.