02.11.2021
11871 cапарлар
9 айда мемлекеттік қарызды өтеу және қызмет көрсету шығындары 2 трлн теңгеден асты

ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2021 жылдың алғашқы тоғыз айындағы ҚР шоғырландырылған бюджетіне шолу жасайды.

Кезеңнің негізгі тенденциялары

  • Энергия ресурстары нарығындағы рекордтық бағалар мен елдегі жоғары экономикалық белсенділік (ЖІӨ 3,4% өсті) аясында шоғырландырылған бюджетке (ШБ) салық түсімдері айтарлықтай өсті.
  • 2021 жылғы қаңтар-қыркүйекте ₸9,0 трлн салық жиналды, бұл өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 31% - ға немесе ₸2,1 трлн жоғары. ШБ жиынтық кірістері ₸10,6 трлн (+23%) құрады.
  • Бұл ретте абсолютті де, салыстырмалы да параметрлерде салық түсімдерінің барынша ұлғаюы республикалық бюджетте байқалады (төменде қараңыз). КТС, ПҚӨС, ТПВ ҚҚС бойынша түсімдер асыра орындалды.
  • Осылайша, ағымдағы жылдың үш тоқсанында салықтық алымдар бойынша жылдық жоспардың орындалуы 76% - ды құрады (жыл қорытындысы бойынша ₸12,0 трлн салық жинау жоспарлануда). Өткен жылдың ұқсас кезеңінде бұл көрсеткіш 69% - ды құрады.
  • Бұл ретте ШБ шығыстары кіріс бөлігін 34%-ға немесе 3,6 трлн-ға асыра отырып, 10,4%-ға немесе 1,3 трлн - ₸14,2 трлн-ға дейін өсті.
    Бұл өсімнің жартысынан астамы (51% немесе ₸677 млрд) Борышқа қызмет көрсету және өтеу бойынша шығыстарға тиесілі. Осы баптарға жұмсалатын жиынтық шығыстар ₸2,0 трлн-нан асты, бұл ШБ барлық шығыстарының 14% құрайды. Салыстыру үшін, өткен жылы көрсеткіш ₸1,3 трлн немесе ШБ барлық шығыстарының 10% құрады.
  • Бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін ₸2,9 трлн, жылдық тарту жоспарында ₸3,9 трлн (76% орындалды) қарыз тартылды.
    Бұл ретте Ұлттық қордан республикалық бюджетке трансферттер көлемі ағымдағы жылға жоспарланған 4,6 трлн теңгенің 3,4 трлн теңгені құрады. Естеріңізге сала кетейік, 2020 жылы трансферттер көлемі 4,8 трлн теңгені құрады.
  • Мұнайдың орташа бағасы барреліне 75 доллар болғанда, келесі жылы ШБ балансы профицитпен (S&P) орындалуы мүмкін.

Резюме

Энергия ресурстарының рекордтық бағасы елдегі экономикалық белсенділіктің тез қалпына келуімен бірге салық түсімдерінің айтарлықтай өсуіне ықпал етеді.

Бір жағынан, бұл 2023 жылдан бастап бюджет заңнамасына контрциклдық фискалдық ережені жоспарлы енгізу қарсаңында бюджеттің кіріс бөлігінің Ұлттық қордан түсетін түсімдерге тәуелділігін төмендетеді, сондай-ақ борыштық ауыртпалықты одан әрі ұлғайту қажеттілігін әлсіретеді. S & P болжамдары бойынша мұнайдың орташа бағасы барреліне 75 доллар болған кезде келесі жылы ШБ теңгерімі профицитпен орындалуы мүмкін.

Алайда, екінші жағынан, кірістердің күрт өсуі бюджет тәртібіне және шикізат нарығы конъюнктурасының өзгеруіне бюджет кірістерінің жоғары сезімталдығын сақтай отырып, мемлекеттің экономикадағы жоғары үлесін (2026 жылға қарай 14% дейін) төмендету жөніндегі жоспарларды іске асыруға теріс әсер етуі мүмкін.

Бюджеттің кіріс бөлігінен едәуір асатын жоғары шығындары қарыздарды тартумен аз жабылғанмен, қарыз жүктемесінің деңгейі және қызмет көрсету мен қарызды өтеу шығындары тез өсуде. Осылайша, мемлекеттік қарыз ЖІӨ-ге қатысты 29% дейін өсті (2022 жылдың басындағы болжам-31%), ал оған қызмет көрсетуге арналған шығыстар ШБ барлық шығыстарынан 14% - ға дейін өсті (бір жыл бұрын 10%). Осыған орай, мемлекеттік қарыздың төбесі бойынша шектеу екі есеге жуық – 22-26 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық дамудың өзекті болжамында ЖІӨ қатысты 50% - ға дейін өсті (бұрын – 19-23 жж.ПСЭР-де 27%).

Естеріңізге сала кетейік, бюджет шығыстары мен мемлекеттік қарыз деңгейін басқару және болжамдау макроэкономикалық жағдайлардың, оның ішінде инфляциялық процестердің тұрақтылығы, экономикада ұзақ мерзімді пайыздық мөлшерлемелерді қалыптастыру, сондай-ақ елдік тәуекел-сыйлықақылар мен тәуелсіз рейтингтік бағалар үшін маңызды мәнге ие.

Шолуын PDF-нұсқасы

ҚҚҚ талдау орталығы валюта, қор, тауар нарықтарындағы экономикалық жағдай, KASE эмитенттерінің талдауы, ҚР Ұлттық Банкінің, ҚР Ұлттық экономика министрлігінің, ҚР Қаржы министрлігінің, Мемлекеттік кірістер комитетінің статистикалық деректері, сондай-ақ елдегі ағымдағы экономикалық жағдайға әсер ететін өзге де оқиғалар туралы әртүрлі мерзімділіктегі экономикалық шолуларды үнемі дайындайды. ҚҚҚ талдау орталығының материалдарымен ҚҚҚ сайтында танысуға болады.

Талдау материалдарын кез келген пайдалануға тек afk.kz дереккөзіне гиперсілтеме болғанда ғана жол беріледі

Соңғы жаңалықтар
29.03.2024
2023 жылы зейнетақы аннуитеттеріне, өмірді және жазатайым оқиғалардан сақтандыруға сұраныстың күрт өсуі байқалды
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2023 жылғы қазақстандық өмірді сақтандыру нарығына шолу ұсынады.
13.03.2024
Байқалған және күтілетін инфляцияның өсуі ақша-несие шарттарын қалыпқа келтіру циклін тоқтата тұруы мүмкін
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2024 жылғы наурыздағы кейбір индикаторларға қатысты қаржы нарығының кәсіби қатысушыларының кезекті сауалнамасының нәтижелерін ұсынады.
05.03.2024
2023 жылғы жиынтық сақтандыру төлемдері 38,5%-ға, алушылар саны 21,4%-ға өсті
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2023 жылғы қазақстандық жалпы сақтандыру нарығына шолу ұсынады.
04.03.2024
Бизнеске жаңа қарыздар беру көлемінің өсуі Президент белгілеген 20 % мақсаттан асып түсті
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2023 жылға кәсіпкерлік субъектілерін кредиттеуге шолу ұсынады.
20.02.2024
2023 жылы тұтынушылардың жоғары сұранысы мен КМС дивидендтері шоғырландырылған бюджеттің кіріс бөлігін қолдады
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2023 жылға арналған ҚР шоғырландырылған бюджетіне шолу ұсынады.
13.02.2024
Елдегі қолма-қол ақшасыз карточкалық транзакциялар көлемі ЖІӨ көрсеткішінен асып түсті
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2023 жылғы қолма-қол ақшасыз карточкалық операциялар бойынша статистикаға шолу ұсынады.