02.11.2021
12211 cапарлар
9 айда мемлекеттік қарызды өтеу және қызмет көрсету шығындары 2 трлн теңгеден асты

ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2021 жылдың алғашқы тоғыз айындағы ҚР шоғырландырылған бюджетіне шолу жасайды.

Кезеңнің негізгі тенденциялары

  • Энергия ресурстары нарығындағы рекордтық бағалар мен елдегі жоғары экономикалық белсенділік (ЖІӨ 3,4% өсті) аясында шоғырландырылған бюджетке (ШБ) салық түсімдері айтарлықтай өсті.
  • 2021 жылғы қаңтар-қыркүйекте ₸9,0 трлн салық жиналды, бұл өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 31% - ға немесе ₸2,1 трлн жоғары. ШБ жиынтық кірістері ₸10,6 трлн (+23%) құрады.
  • Бұл ретте абсолютті де, салыстырмалы да параметрлерде салық түсімдерінің барынша ұлғаюы республикалық бюджетте байқалады (төменде қараңыз). КТС, ПҚӨС, ТПВ ҚҚС бойынша түсімдер асыра орындалды.
  • Осылайша, ағымдағы жылдың үш тоқсанында салықтық алымдар бойынша жылдық жоспардың орындалуы 76% - ды құрады (жыл қорытындысы бойынша ₸12,0 трлн салық жинау жоспарлануда). Өткен жылдың ұқсас кезеңінде бұл көрсеткіш 69% - ды құрады.
  • Бұл ретте ШБ шығыстары кіріс бөлігін 34%-ға немесе 3,6 трлн-ға асыра отырып, 10,4%-ға немесе 1,3 трлн - ₸14,2 трлн-ға дейін өсті.
    Бұл өсімнің жартысынан астамы (51% немесе ₸677 млрд) Борышқа қызмет көрсету және өтеу бойынша шығыстарға тиесілі. Осы баптарға жұмсалатын жиынтық шығыстар ₸2,0 трлн-нан асты, бұл ШБ барлық шығыстарының 14% құрайды. Салыстыру үшін, өткен жылы көрсеткіш ₸1,3 трлн немесе ШБ барлық шығыстарының 10% құрады.
  • Бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін ₸2,9 трлн, жылдық тарту жоспарында ₸3,9 трлн (76% орындалды) қарыз тартылды.
    Бұл ретте Ұлттық қордан республикалық бюджетке трансферттер көлемі ағымдағы жылға жоспарланған 4,6 трлн теңгенің 3,4 трлн теңгені құрады. Естеріңізге сала кетейік, 2020 жылы трансферттер көлемі 4,8 трлн теңгені құрады.
  • Мұнайдың орташа бағасы барреліне 75 доллар болғанда, келесі жылы ШБ балансы профицитпен (S&P) орындалуы мүмкін.

Резюме

Энергия ресурстарының рекордтық бағасы елдегі экономикалық белсенділіктің тез қалпына келуімен бірге салық түсімдерінің айтарлықтай өсуіне ықпал етеді.

Бір жағынан, бұл 2023 жылдан бастап бюджет заңнамасына контрциклдық фискалдық ережені жоспарлы енгізу қарсаңында бюджеттің кіріс бөлігінің Ұлттық қордан түсетін түсімдерге тәуелділігін төмендетеді, сондай-ақ борыштық ауыртпалықты одан әрі ұлғайту қажеттілігін әлсіретеді. S & P болжамдары бойынша мұнайдың орташа бағасы барреліне 75 доллар болған кезде келесі жылы ШБ теңгерімі профицитпен орындалуы мүмкін.

Алайда, екінші жағынан, кірістердің күрт өсуі бюджет тәртібіне және шикізат нарығы конъюнктурасының өзгеруіне бюджет кірістерінің жоғары сезімталдығын сақтай отырып, мемлекеттің экономикадағы жоғары үлесін (2026 жылға қарай 14% дейін) төмендету жөніндегі жоспарларды іске асыруға теріс әсер етуі мүмкін.

Бюджеттің кіріс бөлігінен едәуір асатын жоғары шығындары қарыздарды тартумен аз жабылғанмен, қарыз жүктемесінің деңгейі және қызмет көрсету мен қарызды өтеу шығындары тез өсуде. Осылайша, мемлекеттік қарыз ЖІӨ-ге қатысты 29% дейін өсті (2022 жылдың басындағы болжам-31%), ал оған қызмет көрсетуге арналған шығыстар ШБ барлық шығыстарынан 14% - ға дейін өсті (бір жыл бұрын 10%). Осыған орай, мемлекеттік қарыздың төбесі бойынша шектеу екі есеге жуық – 22-26 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық дамудың өзекті болжамында ЖІӨ қатысты 50% - ға дейін өсті (бұрын – 19-23 жж.ПСЭР-де 27%).

Естеріңізге сала кетейік, бюджет шығыстары мен мемлекеттік қарыз деңгейін басқару және болжамдау макроэкономикалық жағдайлардың, оның ішінде инфляциялық процестердің тұрақтылығы, экономикада ұзақ мерзімді пайыздық мөлшерлемелерді қалыптастыру, сондай-ақ елдік тәуекел-сыйлықақылар мен тәуелсіз рейтингтік бағалар үшін маңызды мәнге ие.

Шолуын PDF-нұсқасы

ҚҚҚ талдау орталығы валюта, қор, тауар нарықтарындағы экономикалық жағдай, KASE эмитенттерінің талдауы, ҚР Ұлттық Банкінің, ҚР Ұлттық экономика министрлігінің, ҚР Қаржы министрлігінің, Мемлекеттік кірістер комитетінің статистикалық деректері, сондай-ақ елдегі ағымдағы экономикалық жағдайға әсер ететін өзге де оқиғалар туралы әртүрлі мерзімділіктегі экономикалық шолуларды үнемі дайындайды. ҚҚҚ талдау орталығының материалдарымен ҚҚҚ сайтында танысуға болады.

Талдау материалдарын кез келген пайдалануға тек afk.kz дереккөзіне гиперсілтеме болғанда ғана жол беріледі

Соңғы жаңалықтар
23.04.2025
2024 жылы қаржы секторының қызметтер экспортына қосқан үлесі 1,2 млрд долларды құрады
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2024 жылғы қызметтердің сыртқы саудасына шолу ұсынады.
23.04.2025
Бірінші тоқсанда корпоративтік облигацияларды орналастыру 61% төмендеді
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2025 жылғы 1 тоқсандағы Қазақстанның бағалы қағаздар нарығына шолу ұсынады.
15.04.2025
Бөлшек несиелендіруде жаңа клиенттердің ағыны 2023 жылғы 411 мыңнан 2024 жылдың қорытындысы бойынша 300 мыңға дейін баяулады, бұл нарықтың қанықтылығын көрсетеді
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2024 жылғы екінші деңгейдегі банктердің бөлшек кредиттері нарығына шолу ұсынады.
08.04.2025
Сарапшылар базалық мөлшерлеме бойынша шешім қабылдау қарсаңында жаһандық тәуекелдердің өсуін бағалайды
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2025 жылғы сәуірдегі кейбір индикаторларға қатысты қаржы нарығының кәсіби қатысушыларының кезекті сауалнамасының нәтижелерін ұсынады.
02.04.2025
Мөлшерлемелер бойынша "қос соққы": АНС қатайту және МРТ енгізу
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2025 жылғы 1 сәуірдегі Қазақстанның қаржы нарығындағы пайыздық мөлшерлемелерге шолу ұсынады.
31.03.2025
РФ-мен саудадағы теңгерімсіздік 2024 жылы шамамен үштен біріне кеңейді
ҚҚҚ талдау орталығы сіздердің назарларыңызға 2024 жылғы қаңтар – желтоқсандағы Қазақстан мен Ресей арасындағы тауар айналымына шолу ұсынады.